Karayolu Terimleri Sözlüğü

ADR Yanıcı, patlayıcı ve kimyasal maddelerin kara yolu ile taşınması kurallarını içeren bir standarttır. ADR konvansiyonuna üye olunması ile ilgili yasa 30 Kasım 2005 tarihinde TBMM'de kanunlaşmıştır. Kanun 1 Ocak 2009'da yürürlüğe girmiştir
AIS Araç İzleme Sistemi. GPS ve GPRS teknolojileri kullanılarak uydu aracılığı ile araçların takip edildiği sistemdir.
Antrepo Kanunu hükümlerine göre açılmasına izin verilen ve gümrük idaresine verilen beyanname ile gümrük idaresi gözetimi ve denetimi altında eşyanın muhafaza edildiği yerdir
Aktarma Merkezi Gelen yük/kargoların indirildiği, varış noktasına göre gidenlerin yüklendiği, gün içinde kargoların kısa zaman aralıkları ile saklandığı, araçlar arası yük/kargo transferlerinin yapıldığı bölgesel işlem merkezleridir.
Avadanlık Küçük tamiratlarının yapılabileceği el aletlerinin (çekiç, tornavida vs) ve el fenerinin bulunduğu takım çantasıdır.
Bagaj Kamyonların branda vs. gibi eşyalarını istifledikleri ve alacakları yükün yüksekliğinin kolayca ifade edilmesini sağlayan, kamyon kasasında sürücü kabininin üstüne denk gelen bölmedir.
Basar Tonaj Basar tonaj olarak da ifade edilir. Aracın istiap haddi (azami yük miktarı) anlamına gelir.
Beşinci Teker Çekicilerin şasileri üzerinde, aracın boyuna monte edilmiş ve yarı römorkların king pin adı verilen bağlantı elemanını içine güvenli bir şekilde kilitleyecek halde tasarlanmış olan bir parçadır.
CMR Karayolu taşıma belgesidir. CMR Belgesi kamyonla yapılan taşımalarda Uluslar arası CMR Anlaşması gereğince düzenlenen bir taşıma senedidir.
Çekici Yarı römorkları çekmek amacıyla kullanılan en az iki dingilli motorlu kara taşıtıdır.
Daimi Araç Sürekli taşıma yapan spot araçtır.
Dara Taşıma kabının boş ağırlığıdır.
Damper Kasa Kamyonlara özel hidrolik donanımı sayesinde, kasa içindeki dökme yükün boşaltılabilmesi için 45 derecelik eğim alabilen kasa tipidir.
Damper Yarı Römork 45 derece eğim alacak şekilde hidrolik donanımla çalışan ve üzerindeki yükü kendisi boşaltan kasa sistemidir.Kamyonlardan farklı olarak, üzerindeki malzemeyi sağa veya sola yıkabilen damperli yarı römorklar da mevcuttur.
Depo Millileştirilmiş malların açık veya kapalı alanda muhafaza edilmesine uygun olan yerdir.
Dingil Tekerleklerin üzerinde döndüğü metal aksam. Üzerinde tek lastik olanlar tek dingil, çift teker takılanlar çift dingil olarak ifade edilir.
Dökme Yük Herhangi bir ambalaj içinde bulunmayan yük.Örneğin, kömür, demir tozu vs.
FEU 40 ayağa denk birim. Konteynerlerin kapasitelerini belirtmekte kullanılan ölçü birimidir. 1 FEU 40 ft (boy) × 8 ft (en) × 9 ft (yükseklik) ya da metrik olarak 12.192 m (boy) × 2.44 m (en) × 2.59 m (yükseklik) ve yaklaşık 67.5 m³ hacmindedir.
Fiktif Fabrika içlerindeki gümrüklü sahalardır.
Frigorifik Isı değişimine duyarlı gıda maddeleri, ilaçlar ve bazı kimyasal maddelerin taşınması için tasarlanıp imal edilen, duvar kalınlıkları ve izolasyon değeri taşınan malzemenin ısı değişimine duyarlılık boyutlarına bağlı olarak değişen ve bir soğutucu ünitesi bulunan karayolu taşıtıdır.
Gabari Taşıtların yüklü veya yüksüz olarak karayolunda güvenli seyirlerini temin amacı ile uzunluk, genişlik ve yüksekliklerini belirleyen ölçülerdir.
Geçici Depolama Yeri Eşyanın gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutuluncaya kadar gümrük idaresince geçici olarak depolanmasına izin verilen yerdir.
Geçiş Belgesi Uluslar arası taşımalarda çıkış yapılan gümrük ile varış gümrüğü arasında taşınan yükün belirtildiği, çıkış ve varış ülkeleri gümrüklerinden geçişi ve yükün indirileceği ülkeye girişi sağlayan evraktır. TIR karneleri de geçiş belgesi dahilindedir.
Gümrük Muhafaza Memuru  Gümrüklerde ve gümrüklü sahalarda bulunan malın, muayene memurundan sonra gümrük beyannamelerinin teslim edildiği memurdur. Ayrıca konteyner gibi mühürlenmiş malzemelerin mührünü yapma ve açma yetkisi de bu memurlara verilmiştir.
İntermodal Taşımacılık Aynı taşıma aracı veya kabı ile iki veya daha fazla taşımacılık modu kullanılarak yapılan ve mod değişimlerinde araç veya kap içindeki yüklerin herhangi bir elleçlemeye tâbi tutulmadığı taşıma şeklidir.
İstiab Haddi Bir taşıtın veya aracın güvenle taşıyabileceği ve imalat standardında belirtilen en çok yük ağırlığı veya yolcu ve hizmetli sayısıdır.
Jumbo Yarı Römork 13,60m x 2,45m x 2,65m ölçülerinde, 90m3 brüt hacimli, iki katlı modelleri de bulunan yarı römorktur.
K1 Bir veya birden fazla özmal taşıtla karayoluyla şehirlerarası eşya taşımacılığı yapacak olan gerçek veya tüzel kişilerin Ulaştırma Bakanlığı'ndan almaları gereken yetki belgesidir.
Kombine Taşımacılık İntermodal olmayan ancak birden fazla nakliye aracının (tren, kamyon vs) birbirine bağlı olarak kullanılmasıyla yapılan taşıma tipidir.
Kamyon İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3,5 tondan fazla olan, eşya ve ya yük taşımak için imal edilmiş, şasisi, farklı amaçlı şasi üstü ekipman ve ya kasa monte etmeye uygun, en az iki dingilli motorlu kara taşıtıdır. Tasarımı ve motor gücü itibariyle kamyonların bazıları römork çekmeye müsaitlerdir.
Kamyon Römork Bir kamyon ve taşıyacağı yükün özelliklerine uygun bir şekilde imal edilen römorktan oluşan, yük taşıma amaçlı karayolu taşıtıdır.
Kamyonet İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen ve eşya veya yük taşımak için imal edilmiş, taşıyacağı yükün cinsine göre kasaya sahip kara nakliye araçlarıdır.
Kantar Yük alacak araçların boş ve yüklendikten sonra tartılmak için uğradıkları ölçüm cihazıdır.
Kapalı Kasa Yanları ve tavanı kapalı olan, sadece arka kapağın açılmasıyla yüklenebilen yarı römork sınıfıdır.
Kayar Perdeli Yarı Römork Yan yüzeyleri ve tavanı bir perde sistemiyle kapatılmış, perdelerin açılmasıyla hem kasanın yanından hem de üstünden yüklenebilir olan yarı römorktur.
Kılçık Yarı Römork (Konteyner şasi yarı römork) Konteyner taşınması amacıyla tasarlanan ve imal edilen, iskelet halinde bir şasi ile taşıyacağı konteyner tipine uygun adet ve mesafede enine kroslar ucuna yerleştirilmiş konteyner kilidi (twist lock) bulunduran en az bir dingilli yarı römork aracıdır.
King Pin Yarı römork çekicinin beşinci tekeri ile bağlantısını sağlayan ve dövme çelikten mamul bir parçadır. Yarı römorkun taşıma kapasitesi doğrultusunda farklı ölçülerde imal edilir.
Kiralık Araç Sözleşme yapılarak komple sürücüsüyle birlikte kiralanan, aylık belli bir kira ve km. başı yakıt yüzdesiyle çalışan araçlardır.
Komisyon Yük almayı kabul eden aracın sürücüsünden kısmen yan gelir olması için kısmen de sürücünün yükü almasından vaaz geçmesini engelleme amaçlı olarak alınan para.
Komisyoncu Yük veren kişiye yüke uygun aracı bulan ve araç sahibinden komisyon alan kişidir.
Komisyon Faturası Alınan komisyon karşılığında kesilen fatura.
Konşimento Üzerinde taşınan yükün içeriği ile ilgili bilgiler bulunan yük taşıma senedidir.
Konteyner Her türlü atmosferik koşula dayanıklı olan, özellikle intermodal taşımacılıkta kullanılmakta olan, kolay elleçlenebilen ve üst üste istiflenebilen standart metal yük kasalarıdır. 20'lik, 40'lık ve 45'lik olarak adlandırılan tipleri en yaygın olanlarıdır. Bu sınıflandırma konteynerlerin değişen boy ölçüsüne göre yapılmıştır.
Konteyner Kilidi Konteynerleri kaldıran ya da taşıyan araçların konteynerleri köşelerinden sabitlemeleri için sahip oldukları mekanizmadır.
L2 Belgesi Karayolları Taşıma Kanunu gereği, uluslararası lojistik işletmeciliği yapan firmaların sahip olması gereken bir yetki belgesi türüdür. Kanun hükümlerince belirtilen ihlaller gerçekleştirilmedikçe, belge geçerlilik süresi 5 yıldır.
LOW-BED Ağır iş makineleri ya da özel proje yükleri gibi uluslararası ve yurtiçi karayolu taşıma yönetmeliğine göre standartların dışında, normal kamyonların ve ya tırların taşıyabilecekleri uzunluk, yükseklik, genişlik ve tonajdan farklı olan yüklerin taşınmasını sağlayan yarı römorktur.
Mega Yarı Römork 13,60 m x 2,50 m x 3,00 m boyutunda 102 m³ hacimli yarı römorklardır.
Mesleki Yeterlilik Belgesi Karayolları Yönetmeliği kapsamındaki faaliyetlerde bulunanların yine bu yönetmelikte öngörülen mesleki yeterlilik eğitimini alan ve/veya yapılacak olan sınavlarda başarılı olanların aldığı belgedir.
Nakliyeci Taşımacılıkla uğraşan kişi.
Navlun Nakliye bedelinin KDV hariç tutarıdır.
Ordino Konşimento karşılığında, yurt dışından gelen malın gümrükten çekilmesi için verilen emirdir.
Özel İzin Belgesi Taşımalarda geçiş belgesi aranmadan, geçiş belgesi yerine geçmek üzere ve Türk ihraç ürünlerini taşımak amacıyla yabancı plakalı taşıtlara verilen belgedir.
Özel Yük Taşıma Belgesi Ağırlık ve boyutları bakımından özelliği olan ve başka ulaşım sistemleri ile taşınması mümkün olmayan ve taşıma sınırını aşıp da taşınması zorunlu yüklerin taşınabilmesi Karayolları Trafik Kanununun 33.Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 66.ve 128.maddelerine göre Karayolları Genel Müdürlüğünden (İlgili Bölge Müdürlüklerinden) Özel Yük Taşıma İzin Belgesi alınması ve taşımanın bu izindeki esaslara göre yapılması zorunludur.
Palet Depolama ve sevkiyatta kullanılan, çeşitli malzemelerden üretilen ve malın üzerine konulduğu platformdur.
Yükleme Pusulası / Yükleme Teklifi KN Ofisinden iş alan aracın ofis çalışanlarıyla olan anlaşmasını, verdiği komisyonu belgeleyen ve yükünü alacağı firmaya yükleme için geldiğini kanıtlayan evrak.
Parça Yük Buğday, kömür gibi dökme yük formunda olmayan ve konteyner içine konulamayan, genel yük olarak da tanımlanabilen, farklı paket tipinde olabilen parsiyel yüklerdir.
Parsiyel Dağıtım Aracın taşıma kapasitesinin birden fazla müşteriye tahsis edilerek kullanılması ve ya hizmet verilen müşterilerin birden fazla noktaya gitmesi gereken siparişlerinin genel adıdır.
Psikoteknik Test Psiko-teknik değerlendirmenin amacı, sürücülerin sahip oldukları güvenli araç kullanmalarını sağlayan zihinsel ve psikomotor yetenek düzeylerini objektif yöntemlerle ölçmek ve değerlendirmektir. Sürücülük yeteneklerinin , trafiğe ilişkin sürücülük tutumlarının ve kişiliğinin trafik psikolojisi açısından değerlendirilmesinden oluşmaktadır. Belgenin geçerlilik süresi 5 senedir.
R2 Belgesi Karayolları Taşıma Kanunu gereği, uluslar arası taşıma işleri organizatörlüğü yapan firmaların sahip olması gereken bir yetki belgesi türüdür. Kanun hükümlerince belirtilen ihlaller gerçekleştirilmedikçe, belge geçerlilik süresi 5 yıldır
Rampa Malzemenin depoya alınma veya depodan sevk edilme işlemlerini kolaylaştırmak üzere kullanılan alandır.
Ring Bir araç tarafından bir program çerçevesinde çeşitli noktalardan aynı veya farklı yüklerin alınarak bir veya birden fazla noktaya teslim edilmesi ve teslimatlar sırasında boş kapların toplanması veya tüm teslimatlar tamamlandıktan sonra ters güzergâh izlenerek boş kapların toplanarak geri getirilmesi sistemidir
Rulo Taşıyıcı Yarı Römork Özellikle rulo şeklinde saç olmak üzere benzeri şekil ve boyuttaki yükleri taşımak amacıyla imal edilen bir yarı römorktur. Tabanda bulunan ve aracın boyu ekseninde açılmış olan bir yuvarlak silindir şeklindeki boşluk, yükün araca yüklendiğinde her iki yandan desteklenmesini sağlamakta böylece yükün, araç üzerinde sabitlenmesi için alınacak önlemlerin daha basitçe yapılabilmesi sağlanmaktadır.
Platform Yarı Römork Zemini düz ve kenar kapakları olmayan yarı römorktur. Boru, demir, konteyner gibi malzemelerin taşınmasında kullanılır.Boyutları konteyner boyutlarına göre değişken olabiliyor.
Sevk İrsaliyesi Üzerinde araçtaki yükün adını, miktarını, navlun bedelini, kesilen fatura numarasını belirten resmi evrak. Malların nakli sırasında vergi mevzuatı bakımından kontrol edilebilmesi amacıyla, ticarî emtianın bir yerden başka bir yere nakli sırasında düzenlenmesi ve malla birlikte bulundurulması zorunlu olan belgedir.
Sovtaj Hasar gören ürünlere sigorta eksperi tarafından biçilen maddi değerdir.
Sözleşmeli Araç Yetki belgesi sahibinin noterden yapılmış bir taşıma geliri paylaşımı veya kira sözleşmesine dayanarak, kendi unvan ve sorumluluğu altında çalıştıracağı başkasına ait taşıtlardır. Sefer başına ya da Ytl / ton olarak çalışırlar. Aylık sabit ücret karşılığı çalışan sözleşmeli araçlar komple kiralık araçlardır.
Spanzet Yükün üstünden geçerek, yükün taşınacağı yüzeye sabitlenen ve üzerinde gırgır olarak bilinen gergi mekanizmasıyla gerilerek yükü sabitlemekte kullanılan polyester şeritlerin genel adıdır.
Spot Araç Serbest çalışan, tek seferlik taşıma anlaşması yapılan araçların genel adıdır.
Supalan Genellikle kara ve deniz yolu ile yapılan taşımalarda kullanılan bir yöntemdir, malzemenin taşımayı yapan araç üzerinde gümrüklemesinin yapıldığı durumdur
Sürücü Karayolunda motorlu bir aracı veya taşıtı sevk ve idare eden kişi
Şehir İçi Taşıma Belediye sınırları ile mücavir alanı dahilinde yapılan taşımalardır.
Swap Body Swap body üst üste istiflenemeyecek ve stacker tarafından tepeden kaldırılamayacak kadar ince yapılmış konteynerlerin adıdır. İlk satın alma masraflarını düşürmek ve uzun vadedeki yakıt masraflarını en azda tutmak için oldukça hafif malzemelerden üretilirler. Boyutları, diğer konteyner taşıyan araçlara yüklenebilmesi için standart İSO konteyner boyutlarındadır. Genelde dört köşesinde bulunan katlanabilir ayakları sayesinde herhangi bir yükleme/boşaltma sistemine gerek kalmadan taşındığı aracı değiştirebilir.
Tam Römork  Bir kamyon tarafından çekilen ve taşıyacağı yükün özelliklerine göre tasarlanıp, imal edilen, en az bir dingilli ve çekildiği kamyona çeki oku, döner tabla, kanca v.b. adlarla tanımlanan bir bağlantı aparatıyla bağlanan araçtır.
Taşeron Belirli bir taşıma işini, bir sözleşme sonucunda sahip olduğu ya da kendisine başka bir şekilde bağlı olan araçlarla başka bir firma adına yapan tüzel kişiliktir.
Taşıma İrsaliyesi Taşıma faaliyetinde bulunanların, taşınmasını üstlendikleri bir veya birden çok gönderilen ve gönderene ait, aynı taşıtta, aynı zamanda taşınan eşya veya kargo için ilgili mevzuat hükümleri uyarınca düzenledikleri belgedir.
Taşıt Belgesi Yetki belgesi sahibinin kullanacağı taşıtların niteliğini ve sayısını liste halinde gösteren yetki belgesinden ayrı, yetki belgesinin eki olarak düzenlenen belgeyi ifade eder.
Taşıt Kartı Bir taşıtın yalnız, bir yetki belgesinin eki taşıt belgesinde kayıtlı olduğunu ve bu belge altında çalıştırılabileceğini gösteren;
-yetki belgesi sahibinin ticari unvanını,
-yetki belgesinin türü ve numarasını,
-taşıt kartının geçerlilik süresini,
-taşıtın markası, cinsi, model, plaka ve rengini içeren belgedir.
Taşıt Kantarı Karayolunda bir birim olarak seyretmek üzere birbirine bağlanmış en az bir çeken ve en çok iki çekilen römorktan oluşan aracı ifade eder.
Tenteli Yarı Römork Yan yüzeyleri kısmen açılabilen bir tente sistemiyle örtülmüş olan yarı römork tipidir.
TEU 20 ayağa denk birim. Konteynerlerin kapasitelerini belirtmekte kullanılan ölçü birimidir. 1 TEU 20 ft (boy) × 8 ft (en) × 9 ft (yükseklik) ya da metrik olarak 6.10 m (boy) × 2.44 m (en) × 2.59 m (yükseklik) ve yaklaşık 38.5 m³ hacmindedir. 40'lık bir konteyner 2 TEU olarak da ifade edilir. Bununla birlikte 45'lik konteynerler de 2 TEU olarak ölçülendirilirler.
Tır Fransızcada Transports Internationaux Routiers kelimelerinin baş harfleridir. Birleşmiş Milletler Teşkilatı bünyesindeki, Milletlerarası Nakliyat Birliği (IRU) tarafından 15 Ocak 1959 tarihinde Cenevre'de imzalanan bir anlaşmadır.Bu anlaşma 11 ülke (Avusturya, İsveç, Portekiz, Bulgaristan, Finlandiya, Macaristan, Fransa, Malta, İsviçre, Tunus ve Yugoslavya) arasında imzalanan birleşik taşımacılığına (karayolu, demiryolu, havayolu, su yolları) ve konteyner kullanılmasına izin veren bir sözleşmedir (1994).
Uygulamada bu anlaşmaya dahil ülkelerin karayolu vasıtaları, vasıtada yüklü bulunan gümrüklü eşyanın cinsini, miktarını, mahiyetini belirten bir TIR karnesiyle yine vasıtanın belli yerlerine takacakları TIR plakaları taşırlar. TIR karnesinde belirtilen ve vasıtada yüklü bulunan eşyanın gümrük kontrolü mahreç ülkede yapılmakta, varış noktasına kadar güzergahta bulunan ülkelerin gümrüklerinde sadece harici kontroller -şüpheli durumlar hariç - yeterli olmaktadır. Ülkemizde de Yarı Römork ve çekiciden oluşan taşıma araçlarına TIR denmektedir.
Tır Karnesi TIR sözleşmesi sistemi içinde kullanılan ve IRU (Uluslararası Karayolları Taşımacıları Birliği) tarafından basılarak üye ülkelerin kullanımına sunulan karnedir.
Toplu Taşıma İrsaliyesi Araç sahibi tarafından, nakliyesini bir seferde yaptığı; birden çok noktalı/müşterili, bir ya da birden çok mal dağıtımı için hazırladığı varış noktalarının/müşterilerinin ve karşılık gelen malların alt alta yazılarak hazırlanan irsaliyeye toplu taşıma irsaliyesi denir.
Transit Taşıma Herhangi bir ülkede başlayan ve en az bir ülke toprakları üzerinden geçtikten sonra bir başka ülkede sona eren, başlama ve sona erme ülkeleri dışında kalan ülkeler üzerinden yapılan taşımaları kapsayan yolcu veya eşya taşımalarını ifade eder.
UBAK Uluslar arası taşımacılığın sosyal boyutlarını da kapsamı içine alarak taşımacılığın daha güvenli ve çevre standartlarına uyumlu filolarla ekonomik ve teknik olarak etkin ve hızlı bir şekilde yapıldığı entegre taşıma sisteminin yaratılmasıdır.
Türkiye'nin de aralarında kurucu ülke olarak bulunduğu 17 ülke tarafından 1953 yılında kurulan ve günümüzde yaklaşık 50 üye ülkesi bulanan Uluslararası bir organizasyondur. Ülkemizdeki faaliyetler Ulaştırma Bakanlığınca yürütülmekte olup, standartlaşma ile ilgili kanun, mevzuat ve uygulamalar bu kurum tarafından yürütülmektedir.
Ücret Tarifesi Düzenli taşımalarda taşıma faaliyetlerini ücret yönünden düzenleyen ve uyulması zorunlu olan belgeyi ifade eder.
Yetki Belgesi Karayolu taşıma yönetmeliği kapsamında faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilere çalışma izni veren ve Bakanlıkça düzenlenen belgedir
Yurt İçi Taşıma Herhangi bir ilin herhangi bir noktasından başlayıp diğer bir ilin herhangi bir noktasında biten veya mesafesine bakılmaksızın bir ilin sınırları içerisindeki iki nokta arasında yapılan taşımalardır.
Yarı Römork Bir motora haiz çekici araç tarafından çekilen ve taşıyacağı yükün özelliklerine has bir şekilde tasarlanıp imal edilen en az bir dingilli ve çekildiği araca king pin adı verilen bir bağlantı sistemi aracılığı ile bağlanan yük taşıma amaçlı karayolu aracıdır.